Globalny rynek energetyki pozostaje dalej niestabilny, jednak z sukcesami kontynuowane są inwestycje w transformację energetyczną – wynika z raportu „World Energy Outlook 2023”. Oto najważniejsze trendy i najciekawsze liczby opisywane przez ekspertów Międzynarodowej Agencji Energetycznej (IEA). Jak się okazuje, przemysł fotowoltaiczny stał się jednym z istotniejszych w globalnej energetyce, zapewniający miliony miejsc pracy.
Opracowanie „World Energy Outlook” to jedna z kluczowych publikacji przygotowywanych przez Międzynarodową Agencję Energetyki (IEA), która wskazuje bieżące trendy w globalnej energetyce. W edycji za 2023 r. podkreślono, że globalny rynek pozostaje niestabilny, ale istnieją skuteczne sposoby na poprawę bezpieczeństwa energetycznego i ograniczenie emisji szkodliwych zanieczyszczeń. Ryzyko dalszych zakłóceń w łańcuchach dostaw jest stale obecne za sprawą m.in. zawirowań politycznych. Ciągłym walkom na Ukrainie, ponad rok po inwazji Rosji, towarzyszy obecnie ryzyko przedłużającego się konfliktu na Bliskim Wschodzie. Nastroje makroekonomiczne są negatywne, z rosnącą inflacją, wyższymi kosztami finansowania zewnętrznego i podwyższonym poziomem zadłużenia. Obecnie średnia globalna temperatura powierzchni Ziemi jest już o około 1,2°C wyższa od poziomu sprzed epoki przemysłowej, co powoduje fale upałów i inne ekstremalne zjawiska pogodowe, a emisje gazów cieplarnianych nie osiągnęły jeszcze szczytowego poziomu. Bezpieczeństwo energetyczne jest również ważnym czynnikiem, szczególnie w krajach importujących paliwa, podobnie jak strategie przemysłowe i chęć tworzenia miejsc pracy związanych z zieloną energią.
Dominuje energetyka słoneczna i elektromobilność
Rozwój nowoczesnej energetyki jest zdominowany przez fotowoltaikę i elektromobilność. Inwestycje w obszarze energetyki zeroemisyjnej wzrosły o 40% od 2020 r. W tym samym roku jeden na 25 sprzedanych samochodów był elektryczny, z kolei w 2023 r. jest to już jeden na 5. W 2023 r. zostało zainstalowanych ponad 500 GW mocy wytwórczych w OZE (zgodnie z szacunkami). Może to być nowy rekord. Ok.1 miliard dolarów dziennie jest wydawany na wdrażanie projektów energetyki słonecznej.
Polityki wspierające bezemisyjną energetykę przynoszą efekty na kluczowych rynkach na całym świecie. W dużej mierze dzięki ustawie o redukcji inflacji w Stanach Zjednoczonych (ang. Inflation Reduction Act), w 2030 r. 50% nowych rejestracji samochodów w USA będzie miało napęd elektryczny. Dwa lata temu analogiczny wskaźnik w World Energy Outlook 2021(WEO-2021) wynosił zaledwie 12%. W Unii Europejskiej w 2030 r. instalacje pomp ciepła osiągną dwie trzecie poziomu wymaganego w scenariuszu net-zero, w porównaniu z jedną trzecią prognozowaną dwa lata temu. W Chinach prognozowane przyrosty fotowoltaiki i morskiej energetyki wiatrowej do 2030 r. są obecnie trzykrotnie wyższe niż w WEO-2021. Perspektywy dla energii jądrowej również uległy poprawie na wiodących rynkach. Jest to efekt wprowadzenia polityk przedłużenia żywotności istniejących reaktorów jądrowych w krajach takich jak Japonia, Korea i Stany Zjednoczone, a także dla nowych instalacji jądrowych w kilku innych krajach. Dwie elektrownie jądrowe planuje także Polska w ramach programu rządowego.
OZE mają stanowić 80% nowej mocy energetycznej w perspektywie 2030 r., przy czym sama fotowoltaika będzie stanowić połowę tego wyniku. Wykorzystuje to jednak tylko ułamek światowego potencjału – przekonuje IEA. Energetyka słoneczna stała się ważnym globalnym przemysłem i ma przekształcić rynki energii elektrycznej. Istnieje jednak znaczne pole do dalszego wzrostu, biorąc pod uwagę plany produkcyjne i konkurencyjność technologii. Do końca dekady świat może posiadać zdolność produkcyjną rzędu 1 200 GW modułów PV rocznie. Jednak do 2030 r. na całym świecie wdrożonych zostanie tylko 500 GW – prognozuje IEA. Wymagałoby to wdrożeniu kilku środków - w szczególności rozbudowy i wzmocnienia sieci oraz dodania magazynów energii w celu zintegrowania dodatkowej fotowoltaiki z systemami elektroenergetycznymi. Moce produkcyjne są również wysoce skoncentrowane, co może powodować wyzwania i zbędne uzależnienia. Chiny są już największym producentem, a ich plany ekspansji znacznie przewyższają plany innych krajów. W związku z tym handel nadal będzie miał kluczowe znaczenie dla wspierania wdrażania fotowoltaiki na całym świecie.
Łańcuchy dostaw pod lupą
Kryzys energetyczny i COVID-19 wpłynął na to, że pod lupę w szczególności bierze się łańcuchy dostaw dla danych technologii, a w debacie publicznej, zwłaszcza w Polsce dominuje temat tzw. local contentu. Nie wszystkie czyste technologie dobrze prosperują, a niektóre łańcuchy dostaw, zwłaszcza w przypadku energetyki wiatrowej, znajdują się pod presją, ale istnieją uderzające przykłady przyspieszającego tempa zmian. Zdolność produkcyjna kluczowych komponentów OZE, w tym modułów fotowoltaicznych i akumulatorów do pojazdów elektrycznych, szybko rośnie.
Dywersyfikacja surowców
Dywersyfikacja i innowacje to najlepsze strategie zarządzania zależnościami w łańcuchu dostaw technologii i kluczowych minerałów. Na całym świecie rosną inwestycje w poszukiwania i produkcję minerałów krytycznych, takich jak lit, kobalt, nikiel i pierwiastki ziem rzadkich. Poziomy koncentracji producentów w 2030 r. pozostaną wysokie, zwłaszcza w przypadku operacji rafinacji i przetwarzania. Wiele projektów średniego szczebla jest obecnie opracowywanych w głównych regionach produkcyjnych, przy czym Chiny posiadają połowę planowanych zakładów chemicznych litu, a Indonezja stanowi prawie 90% planowanych zakładów rafinacji niklu. Oprócz inwestycji w zdywersyfikowane dostawy, polityka zachęcająca do innowacji, zastępowania minerałów i recyklingu może złagodzić trendy po stronie popytu i złagodzić presję rynkową.
Dominująca pozycja Chin
Chiny odgrywają ogromną rolę w kształtowaniu globalnych trendów energetycznych. Wpływ ten ewoluuje wraz ze spowolnieniem ich gospodarki i dostosowaniem jej struktury, a także wraz ze wzrostem konsumpcji zielonej energii. W ciągu ostatnich dziesięciu lat Chiny odpowiadały za prawie dwie trzecie wzrostu globalnego zużycia ropy naftowej, prawie jedną trzecią wzrostu zużycia gazu ziemnego i były dominującym graczem na rynkach węgla. Według ekspertów chińska gospodarka osiąga punkt zwrotny. Chiny są również potęgą w dziedzinie czystej energii, odpowiadając za około połowę przyrostu energetyki wiatrowej i słonecznej oraz ponad połowę globalnej sprzedaży pojazdów elektrycznych w 2022 roku.
Podejście kompleksowe
Kluczem do uporządkowanej transformacji jest zwiększenie inwestycji we wszystkie aspekty systemu opartego o OZE. Rozwój energetyki bezemisyjnej i jej wpływ na emisje można wzmocnić poprzez politykę ułatwiającą wycofywanie nieefektywnych, zanieczyszczających aktywów, takich jak starzejące się elektrownie węglowe, lub ograniczającą wprowadzanie nowych do systemu. Jednak pilnym wyzwaniem jest zwiększenie tempa nowych projektów OZE w wielu gospodarkach wschodzących i rozwijających się poza Chinami, gdzie inwestycje w transformację energetyczną muszą wzrosnąć ponad pięciokrotnie do 2030 r. Wznowione wysiłki, w tym silniejsze wsparcie międzynarodowe, będą miały kluczowe znaczenie dla pokonania przeszkód, takich jak wysokie koszty kapitału, ograniczona przestrzeń fiskalna dla wsparcia rządowego i wymagające otoczenie biznesowe.
Źródło: Międzynarodowa Agencja Energetyczna
