Co jakiś czas w polskich mediach pojawiają się informacje o uroczystym otwarciu klastra energii. Ich rozwój na rynku energii może w znaczny sposób zwiększyć lokalne bezpieczeństwo energetyczne, ale także maksymalnie wykorzystać potencjał producentów OZE. Duże nadzieje daje implementacja dyrektywy RED II. Czy szykuje się nowe otwarcie dla klastrów energii nad Wisłą?
Społeczności energetyczne odegrają kluczową rolę w transformacji energetycznej oraz w zapewnieniu lokalnego bezpieczeństwa energetycznego. Mowa o spółdzielniach energetycznych, zbiorowym prosumencie OZE oraz klastrach energii. Te ostatnie już o wielu lat funkcjonują w Polsce z różnymi rezultatami. Według danych rządu na I poł. 2020 roku w Polsce funkcjonowało 66 klastrów energii. Ich twórcy lub osoby chcące zaangażować się w stworzenie takiej struktury wskazują na problemy regulacyjne. Po drugie, brakuje w Polsce solidnego systemu wsparcia rozwoju klastrów energii. Nierzadko to lokalni wytwórcy łączą siły i próbują sami stworzyć specjalny system produkcji energii.
Szczególne nadzieje pokłada się w implementacji zapisów tzw. dyrektywy RED II do polskiego systemu prawnego. Projekt nowelizacji ustawy pojawił się w lutym 2022 roku na stronach Rządowego Centrum Legislacji. Regulacje zaproponowane przez Ministerstwo Klimatu i Środowiska wprowadzają szereg rozwiązań m.in. dla klastrów energii oraz systemu wsparcia. Czy jest to szansa dla tego rodzaju podmiotów? Zdecydowanie tak, należy jednak podkreślić, że zakończyły się dopiero konsultacje nowelizacji ustawy. Wszystko znajduje się teraz w rękach decydentów.
Klastry energii w strategii energetycznej Polski
Klastry energii zajmują szczególne miejsce w Polityce Energetycznej Polski do 2040 roku, przyjętej w ubiegłym roku. Dokument zakłada budowę polskiego systemu energetycznego w oparciu o trzy filary, gdzie jednym z nich jest budowa zeroemisyjnej energetyki. Dokument zakłada w perspektywie do 2030 roku 5-krotny wzrost liczby prosumentów oraz zwiększenie do 300 liczby obszarów zrównoważonych energetycznie, w tym klastrów energii. Jak czytamy w dokumencie, budowa źródeł wytwórczych w danej lokalizacji oddziałuje na rynek pracy, poprawę infrastruktury transportowej, generuje wpływy z podatków do lokalnych budżetów oraz podnosi ogólny poziom rozwoju gospodarczego regionu. Oznacza to, że klastry dadzą korzyści nie tylko polskiemu systemowi energetycznemu, ale także gospodarce i lokalnym społecznościom. Ponadto, rozwój klastrów energii wymaga przystosowanie systemów dystrybucyjnych do decentralizacji wytwarzania i wzrostu roli lokalnego wymiaru energetyki. Operatorzy OSD szacują, że na działania związane z systemem dystrybucyjnym potrzebne są środki rzędu nawet 100 mld zł (!).
Szansa w nowelizacji ustawy o OZE
Sektor energetyczny już od wielu lat czeka na wdrożenie w Polsce unijnej dyrektywy RED II. Zakłada ona wsparcie rozwoju klastrów energii w dobie transformacji energetycznej. Według harmonogramu rządowych prac nowelizacja ustawy o OZE (UC99) zostanie przyjęta w II kwartale 2022 roku. Jak czytamy na stronie RCL, regulacje doprecyzowują definicję klastra energii, oraz przedmiotowy i podmiotowy zakres działania. Zostanie wprowadzony krajowy rejestr klastrów, system wsparcia promujący wykorzystanie OZE w ramach autokonsumpcji energii przez członków klastra. Ważne jest także określenie zasad zawierania porozumienia klastrowego oraz współpracy klastrów z operatorami systemu dystrybucyjnego. Zakłada się wprowadzenie wymogu, aby co najmniej 40 proc. (od 2027 roku co najmniej 50 proc.) energii wytwarzanej w zarejestrowanym klastrze pochodziło z OZE. Dopiero po spełnieniu tego wymogu klaster będzie miał możliwość skorzystania z „preferencyjnych rozwiązań przewidzianych w projekcie. Projekt, w zakresie rozwiązań dot. biometanu oraz klastrów energii, stanowi kamień milowy wskazany w Krajowym Planie Odbudowy i Zwiększania Odporności (KPO).
Podstawowy mechanizm preferencji dla klastrów energii będzie obejmował zwolnienia z opłaty OZE, opłaty kogeneracyjnej, akcyzy oraz obowiązków związanych ze świadectwami pochodzenia w odniesieniu do energii elektrycznej wytworzonej z OZE przez członków klastra energii i pobranej przez członków klastra energii dla każdej godziny okresu rozliczeniowego. Przykładowo, według wyliczeń rządowych, w okresie od dnia 1 stycznia 2024 roku do dnia 31 grudnia 2029 roku, klastry energii, które wykazałyby poziom zużycia własnego na poziomie 100 proc. mogłyby liczyć, w zależności od wartości taryfy dystrybucyjnej, na średnie wsparcie odpowiednio na poziomie od 7,23 zł/MWh do 68,41 zł/MWh.
Mechanizm wsparcia dla klastrów będzie funkcjonował od 1 stycznia 2024 roku do dnia 31 grudnia 2029 roku. Model będzie uzależniony od wykazania spełnienia warunków wskazanych w ustawie.
Krajowa Izba Klastrów Energii szacuje, iż na rynku w Polsce można aktualnie wyodrębnić 60 działających klastrów energii. Jednocześnie zapowiedź nowelizacji ustawy OZE pobudziła rynek, przez co widoczna jest w tym sektorze większa aktywność niż dotychczas – czytamy w OSR do ustawy. Zgodnie z założeniami, w kolejnych latach będzie powstawało średnio ok. 25 klastrów rocznie. W efekcie, zgodnie z założeniami projektu ustawy, do 2029 roku w Polsce powstanie ok. 300 klastrów energii, które będą dysponować mocą wytwórczą na poziomie 840 GWh rocznie.
Źródło: Rządowe Centrum Legislacji
